La Voz de Galicia – 1 de novembro, 2019 →
Na miña casa buscamos sempre o noso xeito de lembralos. Ás veces recreamos as pequenas rutinas do defunto: coma degustar unha lata de sardiñas cunha cebola crúa para cear (o menú favorito do meu pai); e outras veces simplemente seguimos as tradicións que nunca consideramos cuestionar, coma levar flores ao camposanto. Todos temos mortos, todos perdemos a alguén querido nalgún momento das nosas vidas. E o feito de que estes días haxa rutas especiais de autobuses para poder chegar aos nosos cemiterios di moito da nosa identidade cultural. Semella que, con ou sen relixión de por medio, atopar xeitos de revivir aos nosos mortos na nosa memoria fainos sentir máis preto da sensación de estar con eles.
Pero, que pasa cando de xeito colectivo revivimos aos mortos que non queremos lembrar e, de xeito sistemático, esquecemos aos que non puideron ser lembrados?
A historia está chea de mortos que non desexamos rememorar. Se cadra a nosa memoria colectiva está directamente relacionada cos defuntos que alguén escolleu como relevantes, capaces de sintetizar os acontecementos dun momento no tempo. Eses mortos dos libros que contan unha soa versión da historia…
Esta semana, ao tentar explicar o tema do Valle de los Caídos a unha das miñas colegas en Nova York, comecei a imaxinar que pasaría se movésemos, con esa pompa e circunstancia, a tódolos mortos anónimos da historia do 1936. Se investísemos ese tempo e enerxía en atopar tódalas cunetas nas que se pretendeu borrar a historia. Para así honrar a memoria dos invisibles que deambulan entre nós, lembrándonos que aínda hai moitas feridas que pechar, moitos mortos que lembrar, e moitas tumbas que arranxar.
